“De droom die jullie hebben gaat niet door”, aldus de leerplichtambtenaar

Wij zijn Leonie (39) Mark (44) en samen met onze dochter (8) en zoon (5) zijn wij voornemens om op wereldreis te gaan. Een droom die binnenkort werkelijkheid wordt.

We dromen al een paar jaar van dit idee en nu wordt het tijd om dit idee om te zetten naar realiteit! Eigenlijk zouden we al terug moeten zijn van onze wereldreis, maar zoals voor zovelen geldt, gooide corona roet in het eten. De komende maanden neem ik je hier op GezinOpReis mee in de voorbereiding van onze wereldreis met leerplichtige kinderen.

Update eind 2022: Inmiddels is Leonie weer thuis, dit blog is daarom aangevuld met extra tips over hoe ze uiteindelijk het hebben aangepakt met de leerplicht en hoe het lesgeven op reis is verlopen.

Even voorstellen

Wij zijn een gezin met twee kinderen. Ik (Leonie) werk in het MBO onderwijs en Mark is werkzaam bij een zorgverzekeraar. Voordat wij kinderen kregen, waren we al erg reislustig. Ik kom uit een gezin waar er door mijn ouders en grootouders al veel gereisd werd. Het is me eigenlijk wel met de paplepel ingegoten. Ook Mark heeft al veel van de wereld gezien. Toen we kinderen kregen, namen we ze al snel mee de wereld in.

Lees hier de gehele introductie in mijn eerste blog over onze droomreis en lees hier hoe we de kinderen betrekken bij het plannen van de reis.

Hoe doen jullie dat dan met school?

De vraag die het meest gesteld wordt aan ons de afgelopen maanden is: ‘Hoe doen jullie dat dan met school?’. Onze kinderen zijn 8 en 5 jaar en zitten in groep 5 en groep 2. Zij hebben school- en leerplicht. Wat veel mensen niet weten is dat schoolplicht en leerplicht twee verschillende onderwerpen zijn. Ik zal het hier kort toelichten:

Schoolplicht en leerplicht

De schoolplicht is een wettelijke verplichting dat kinderen vanaf een bepaalde leeftijd een fysieke school moeten bezoeken. Sinds 1969 kent Nederland bijna een volledige schoolplicht. Thuisonderwijs is hier geen onderdeel van. Er zijn maar weinig redenen om vrijstelling te krijgen van de schoolplicht. Voorbeelden liggen vooral in de richting dat mensen geen school kunnen vinden voor hun kind, omdat het niet past bij hun levensovertuiging en geloof.

In het buitenland wordt er anders omgegaan met de schoolplicht. In België bijvoorbeeld kennen ze geen volledige schoolplicht. Hier kunnen kinderen sneller een akkoord krijgen op thuisonderwijs, wanneer je als ouders kan aantonen dat je de vaardigheden beschikt om dit zelf te doen. Hierbij controleert de onderwijsinspectie wel of het onderwijs goed uitgevoerd wordt.

Vaak wordt schoolplicht verward met leerplicht, maar dit zijn echt twee verschillende onderwerpen. Leerplicht is de verplichting die een kind heeft om onderwijs te volgen, maar hierbij geen verplichtend bezoek aan een school of andere vorm van onderwijsinstelling noodzakelijk is. Leerlingen van 5 tot 16 jaar zijn leerplichtig. Jongeren tussen de 16 en 18 jaar die nog geen startkwalificatie (minimaal Havo of hoger of een MBO Niveau 2 opleiding of hoger) hebben behaald zijn kwalificatie plichtig. Lees ook ons blog over de leerplicht.

Gesprek met de basisschool

Wij zijn begonnen met een goed gesprek op de basisschool van onze kinderen. We hebben ons plan voorgelegd en uitgelegd hoe we de reis in combinatie met onderwijs willen oppakken. Omdat wij heel graag willen reizen, betekent dat niet dat wij onze kinderen willen onttrekken aan de verplichtingen die zij hebben richting school. Juist helemaal niet! Wij willen er eigenlijk alles aan doen zodat het goed afgestemd is met elkaar: EN reizen EN de kinderen volledig het onderwijs laten volgen.

Ons plan is dat we onze kinderen tijdens de reis zelf les gaan geven. Dit alles in goed overleg met school. Dat de school ons steunt, betekent alleen niet dat de leerplichtambtenaar ermee akkoord gaat. Een leerplichtambtenaar is iemand die strak de wet uitvoert en in ons geval hebben wij helaas te maken gehad met een persoon die hier heel strikt in is.

Ik (Leonie) ben bevoegd docent en wil voornamelijk het onderwijs als taak op mij nemen tijdens de reis. Met de basisschool hebben we de afspraak staan dat onze kinderen alle lessen wekelijks moeten volgen en afronden. Zij krijgen gewoon Nederlands, rekenen en andere weektaken. Ook heeft onze dochter het vak OJW (oriëntatie op jezelf en de wereld,) gelukkig is dat waar wij veel aandacht voor hebben tijdens de reis, dus dat onderdeel zit wel goed. Ook zullen er gewoon toetsen gemaakt moeten worden als deze ingepland zijn. Het zal passen en meten worden, omdat je natuurlijk te maken hebt met tijdsverschillen. Maar wij zijn echt enorm blij met deze medewerking van school en het zal vast goedkomen.

Gesprek met de leerplichtambtenaar

Toen we dit plan met de basisschool besproken hadden, hebben we open kaart gespeeld met onze leerplichtambtenaar. Je kan er natuurlijk voor kiezen om dat niet te doen, maar in ons geval was dat geen optie. Wij zijn open en eerlijke mensen en communiceren duidelijk en transparant. Hier zat een groot risico in en dat is dat we een ‘nee’ als antwoord zouden krijgen. En dat was helaas het geval. Wat wij zelf heel jammer vinden is dat onze leerplichtambtenaar eigenlijk nooit naar ons plan heeft geluisterd. Haar letterlijke woorden tijdens ons gesprek waren “Wat fijn dat jullie hier wilden komen, ik had dit ook telefonisch kunnen zeggen, maar de droom die jullie hebben gaat niet door.”
Oke… en nu dan?

Mijn eerste reactie was natuurlijk furieus, vooral omdat men niet eens ons verhaal wilde aanhoren. Maar al snel gingen we over naar plan B en kijken we naar wat wel kan!

Is thuisonderwijs dan nog een optie?

Uiteindelijk is de vraag die we gesteld hebben aan de leerplichtambtenaar of we vrijstelling konden krijgen voor de schoolplicht en niet voor de leerplicht. Onze kinderen volgen onderwijs, daarin doen wij hen niets tekort. Het feit is alleen dat zij niet naar een fysieke school gaan.
Als je kijkt in welke tijd we nu leven, zou je denken dat er wel een mogelijkheid bestaat om dit voor elkaar te krijgen.

Ik denk zeker dat deze mogelijkheden er ook zijn, het is alleen afhankelijk van de persoon met wie je in gesprek gaat. Onze leerplichtambtenaar is gewoon heel strikt en werkt precies volgens de wet. Maar ik ken ook een aantal mensen die dit wel in goed overleg met hun leerplichtambtenaar hebben kunnen organiseren. Heb jij ook deze plannen? Dan is ons advies dat je vooral open het gesprek aan kan gaan: nee heb je en ja kun je krijgen!

De afgelopen jaren is wel gebleken dat ouders met schoolgaande kinderen hele goede docenten zijn. Zo hebben we allemaal te maken gehad met het thuisonderwijs vanwege de lockdown. Ook bij ons ging dat zeker niet altijd zonder slag of stoot, maar al met al is dat best heel goed verlopen. Maar door een lockdown kon het onderwijs niet anders vormgegeven worden, dan is iedereen verplicht om online onderwijs te volgen.

Ooit meer dan vijf jaar geleden was er een een wetsvoorstel om met de school- en leerplicht flexibeler om te gaan, maar het nieuwe kabinet lijkt het juist alleen maar strenger te willen maken. Zo werd een leerplicht vanaf 4 jaar in plaats van 5 jaar genoemd als een van de wensen van VVD en D66. We kunnen niet wachten op een kabinet met een visie die beter aansluit bij onze wensen.

Is de Wereldschool een optie? Of inschrijven op een school in het buitenland?

Omdat onze kinderen geen vrijstelling krijgen op de schoolplicht, zijn we nog in gesprek gegaan met andere instanties, zoals de Wereldschool. Echter, daar inschrijven is ook niet voldoende.

De Wereldschool kan je ook input geven over het lesplan, in ons geval is dat niet nodig omdat wij de medewerking hebben van onze eigen basisschool.

Omdat we echt gaan rondreizen en niet op één vaste plek verblijven, kunnen we onze kinderen ook niet inschrijven bij scholen in het buitenland. Wanneer je als ouders wel langer naar één vaste plek gaat, is dit nog het overwegen waard. Je kunt je kind dan inschrijven bij een school in het land waar je verblijft. Samen met de Wereldschool of je huidige basisschool kun je dan het lesplan opstellen, zo voldoe je aan de school- en leerplicht.

Uitschrijven bij de gemeente

Zij hebben ons een aantal tips gegeven en hebben met ons meegedacht hoe we ons plan het beste konden vormgeven. Voor ons zijn er eigenlijk nog maar twee opties overgebleven. Of de wet overtreden en de bijbehorende consequenties (zoals een boete en mogelijk strafblad) accepteren of ons gaan uitschrijven bij de gemeente waar we wonen.

Voor het eerste kiezen wij niet. Het verzuim dat onze kinderen dan zouden hebben, zou onder luxe verzuim vallen. De boete die je dan krijgt is 100 euro per dag per kind (met een maximum van €3700,-). Welk bedrag je precies krijgt weet je vooraf gewoon niet, er zijn gezinnen die weg komen met een paar honderd euro maar als je pech hebt betaal je voor twee kinderen dus een absurd hoog bedrag. Aangezien wij beide ook echt geen strafblad willen oplopen, gaan we de wet niet overtreden. We willen het juist netjes doen, dus vandaar dat wij kiezen om ons uit te schrijven.

Het uitschrijven binnen onze gemeente is alleen niet iets waar we op zitten te wachten, want het kost veel tijd, uitzoekwerk en heeft een hoop voeten in de aarde. Het heeft consequenties voor je hypotheek, de belastingdienst, verzekeringen etc.

Een belangrijke voorwaarde die we hebben richting school is dat onze kinderen wel weer kunnen terugkeren in hun huidige klas. En zo moet je over heel veel dingen gaan nadenken als je je uit laat schrijven als inwoner van je gemeente.

Het uitschrijven binnen de gemeente waar je woont, wordt bestempeld als vertrek naar het buitenland. Voordat je vertrekt uit Nederland, geef je het vertrek door aan de gemeente. Je bent wettelijk verplicht om je uit te schrijven bij je gemeente als je sowieso langer dan acht maanden op reis gaat naar het buitenland. Het gaat dan om acht maanden in het buitenland binnen een periode van een jaar. Het is geen verplichting dat het aaneengesloten is. 

Onderwijs tijdens de wereldreis, hoe ging het nu echt?

Wij hebben ervoor gekozen om ons uit te schrijven bij de gemeente. Dit was de beste optie voor onze situatie. Een paar dagen voor vertrek liepen we naar het gemeentehuis voor onze uitschrijving en na een paar minuten was het al gebeurt. Ineens waren we geen inwoner meer van onze gemeente. Dus de reis kon beginnen.

Voorafgaand aan de reis hebben we goede gesprekken gehad met zowel de juf van groep 5 als de meester van groep 2. Samen met hen hebben we een overzicht gemaakt wat de kinderen moesten maken. Met deze informatie hebben we zelf een planning en lesplan gemaakt. Allereerst was dit als houvast voor onszelf. Maar daarnaast hebben we dit ook gemaakt voor het geval we toch nog bij de leerplicht moesten komen. We wilden het gewoon goed afgedicht hebben.

Ons doel was dat ondanks we wilden reizen, we de kinderen zo goed mogelijk onderwijs wilden verzorgen.
Zo ben ik (Leonie) vooraf een paar keer naar school geweest om al het lesmateriaal van de kinderen in te scannen. We wilden natuurlijk zo min mogelijk papieren meenemen. Dus hebben we alles online opgeslagen, zo konden we makkelijk het materiaal terugvinden.

Onze reis startte in Brazilië en de eerste paar weken hebben we het onderwijs goed kunnen aanbieden. Ondanks dat we hadden gedacht dat ik meeste les zou geven hebben we al snel de taken gesplitst. We merkten dat de kinderen niet samen in 1 ruimte les konden krijgen. Ze raakte snel afgeleid en dus gingen we opsplitsen. Dat betekende dat ik de taal juf werd en Mark de rekenmeester. Als ik met mijn dochter beneden in de lobby zat met het huiswerk van Nederlands, dan zat mijn zoon met zijn vader boven op de kamer letters en cijfers te leren. En als mijn dochter moest leren rekenen ging ik weer met mijn zoon verder. Zo verdeelden we de taken en dat was voor iedereen goed.

School had via de gynzy app leermateriaal klaargezet speciaal voor de reis; dus de kinderen konden ook op de i-pad veel zaken maken. Daarnaast hadden we de taal- en rekenboeken mee van groep 5. Het verschil tussen groep 2 en groep 5 is er natuurlijk ook. Zo had onze dochter echt heel veel meer huiswerk dan onze zoon. Dus dat we gingen opsplitsen was goed. Het fijne aan leren op reis is dat je niet gebonden bent aan uren of tijd. Op school heb je een vaste structuur. Er is tijd voor spelen, lunchen, werkjes maken, gymen, etc. Doordat wij alleen druk waren met het huiswerk en het leren van de theorie, kun je de dagen indelen zoals je zelf wilt. Je hoeft niet om half 9 op school te zijn.

Vaak planden we het schoolwerk wel in de ochtend in, zodat we in de middag lekker op pad konden gaan. We waren vooral niet te strak. We zagen al snel dat we de planning die we hadden gemaakt prima konden volgen. Op lange reisdagen maakte we ook huiswerk in het vliegtuig, bus of auto. Wanneer je kind echt structuur nodig heeft is dit niet ideaal, maar onze kinderen konden prima op de i-pad werken als we onderweg waren.

Ook hebben we een paar keer met de klas afgesproken om digitaal bij te kletsen. Dat was soms een hele uitdaging, want met de vele uren tijdsverschil was dat niet altijd makkelijk te plannen. Maar hoe leuk was het voor iedereen om te zien dat wij al op een woensdag leefde terwijl het is de klas nog maar dinsdag was, of dat het bij ons al avond was en op school ze net de dag startte. Onze kinderen vonden het contact met school en de klas heel fijn. De klas bereidde vaak vragen voor zodat ze daar antwoord op konden geven, dat was leerzaam voor beide kanten. We kregen ook terug van de meesters en juffen dat ze het heel leuk vonden om de klas hierin mee te nemen. Zo leerde de kinderen op school ook weer op een andere manier dingen over de wereld.

Natuurlijk is het reizen en lesgeven niet alleen maar rooskleurig. We moeten heel eerlijk bekennen dat we het vooraf makkelijker hebben ingeschat dan dat het in het echte leven was.

Het is best heel ingewikkeld om reizen en leren te combineren. Er zijn echt momenten geweest dat het niet goed samen ging. Bijvoorbeeld toen we de Westkust hebben bezocht. Door het vele reizen, lange dagen rijden, slechte wifi en veel Nationale parken bezoeken hadden we heel weinig ruimte over in de week om te leren. Maar de inhaalslag maakte we dan bijvoorbeeld in Los Angeles. Een stad die ons niet heel erg warm maakte. Dus de dagen daar hebben we besteed aan huiswerk maken en tussendoor een beetje zwemmen. Zo konden we weer wat schoolwerk in een korte tijd inhalen.

Ook hadden onze kinderen niet altijd zin in hun schoolwerk. Vooral onze dochter vond het lastig niet in een klas te zitten. Het ging heel lang goed, maar op het einde van de reis vond ze het niet meer zo leuk. Ze vond het vooral oneerlijk dat wij beide niet hoefde te werken en dat haar broertje minder moest doen. We snapten dat maar al te goed en hebben zo goed en kwaad haar door het schoolwerk heen begeleid.
Dus het is echt niet altijd feest geweest tijdens onze reis.

Uiteindelijk zijn wij ervan overtuigd dat onze kinderen heel veel geleerd hebben tijdens de reis. En dat zit hem niet zozeer in het gebied waar ze op school worden afgerekend; taal en rekenen, maar wel op het gebied van hun eigen ontwikkeling. Onze kinderen vonden zelf dat ze veel gemist hebben op school; zo staan ze niet op de schoolfoto, hebben ze het schoolreisje gemist en andere leuke uitjes. Dat is hoe kinderen kijken en hoe ze het beleven, heel anders dan wij.

Wij zien dat ze erg gegroeid zijn; ze maakte in elk land makkelijk contact; speelde ze met kinderen uit andere landen, praten ze opeens veel Engels, ze hebben veel geleerd over verschillende steden, landen en culturen. We draaien onze hand er niet meer voor om, om lang te vliegen, veel tijdszone door te gaan en ergens te komen waar we niets of niemand kennen. De kinderen zijn heel flexibel geworden. Dit alles maakt reizen fantastisch; landen en culturen ontdekken en zien hoe mooi het ergens anders op onze planeet is.

En nu zitten de kinderen alweer in groep 3 en groep 6 en gaan we zien hoe ze het doen in het Nederlandse stramien. Ook al is het even wennen, het komt vast allemaal goed, deze wereldkinderen komen er wel.

Twijfel je nog of je moet reizen met leerplichtige kinderen? Vergeet vooral niet dat als je deze droom hebt je probeert te kijken naar de mogelijkheden, want er komen genoeg beren op de weg. Met een doel voor ogen, niemand te kort willen doen en open kaart spelen is veel mogelijk. Kijk naar wat wel kan en dat is echt een hele hoop!

De komende maanden neem ik jullie mee in alle voorbereidingen en avonturen die we vooraf beleven. Reizen jullie met ons mee? En heb jij specifieke vragen of wil je iets uitgelicht zien, wil je mij dat dan laten weten? Dan kan ik dit voor je gaan uitzoeken en vertellen!